Tips van Toppers over Samen Beslissen

Samen beslissen leidt tot betere zorg

Alle TOP organisaties zijn het er over eens: samen beslissen leidt tot betere zorg. Door besluiten over de zorg samen met de patiënt te nemen, sluiten behandelplannen beter aan bij de wensen en voorkeuren van patiënten. De patiënt voelt zich daardoor ook meer betrokken bij zijn of haar eigen proces. Een aantal fysiotherapeuten en diëtisten geeft aan dat die betrokkenheid er ook voor zorgt dat hun cliënten vaak en beter trouw blijven aan hun therapie. Daarmee is samen beslissen een belangrijke succesfactor voor betere behandelresultaten.

Aan de voorkant patiënten goed informeren over mogelijke oorzaken, behandelingen en prognose zorgt voor meer draagvlak voor het hele zorgproces. Het geeft de patiënt meer regie en eigen verantwoordelijkheid. Samen met de patiënt kun je vaak sneller het gewenste resultaat behalen.

Samen beslissen kan ook leiden tot minder zorg. Christiaan Hoff van Medisch Centrum Leeuwarden geeft als voorbeeld een patiënt die in 2022 naar hem werd doorverwezen voor een kankeroperatie. “Hij zag het toen niet zitten, had geen klachten en snapte de risico’s van uitstellen. Inmiddels heeft hij nog een hele poos kunnen genieten van zijn bestaan zoals hij dat kende en waardeerde. Toen hij wel klachten kreeg, bleek het gelukkig nog mogelijk om de ingreep uit te voeren. Overigens zag ik hem in de tussentijd regelmatig, met aanvullende onderzoeken om de kanker zo goed als mogelijk is, in de gaten te houden. Geen gebruikelijk zorgtraject dus, maar voor deze man wel passend.”

Zorg voor een veilige omgeving voor open communicatie

Het lijkt een open deur, maar samen beslissen vergt nogal wat van zorgverleners op het gebied van communicatie. Het vraagt vooral dat je op het niveau van de cliënt communiceert. Goed luisteren, de tijd nemen en doorvragen waar nodig zijn belangrijk. Waar liggen eventuele twijfels of angsten? Wat zijn de verwachtingen van de cliënt of patiënt? Alleen zo krijg je genoeg én de juiste informatie en dus een beter begrip van de situatie van de cliënt om samen tot de best passende behandeling te komen.

Dat vergt ook een veilige omgeving waarin patiënt en behandelaar open en eerlijk tegen elkaar kunnen zijn. Een patiënt moet zich gehoord en veilig voelen om alles te kunnen delen.
Daarvoor is het ook belangrijk dat de behandelaar respect toont voor de denkbeelden van de patiënt, de sociaal-culturele achtergrond en het opleidingsniveau. Of zoals Erik van der Steen van Fysiotherapie Daalmeer het verwoordt: “Voor beide partijen is het belangrijk dat het probleem duidelijk is en dat beide partijen zich inzetten dit zo adequaat mogelijk te benaderen”.

Bij minder communicatief vaardige patiënten, zoals patiënten met dementie, moeten zorgverleners ook goed letten op non-verbale signalen. “Praat niet óver hen maar mét hen”, zegt Carla de Kievid van Moria Zorghoeve. Zij geeft toe dat dit vraagt om flexibiliteit en geduld van de medewerkers, maar dat het wel zorgt voor meer woon- en werkplezier voor zowel cliënten als medewerkers.

Landelijk expertisecentrum Pharos verzorgt trainingen die zorgverleners in staat stellen om effectiever te communiceren met laagopgeleiden, migranten en vluchtelingen. Zo sluit het zorgaanbod beter aan bij het taalniveau, opleidingsniveau, de gezondheidsvaardigheden en culturele achtergrond van de cliënt, patiënt, kind of ouder.

Neem er de tijd voor

Marina Prins van de HartKliniek geeft aan dat het belangrijk is de patiënt zich binnen de kliniek op zijn gemak, gezien en gehoord voelt. Zij nemen daarom extra tijd voor de patiënt om alle overwegingen door te spreken. Ook Peter Coumans van Ster Fysio geeft het advies om de tijd die samen beslissen kost er ook echt voor te nemen.

Ook al is niet elke patiënt of behandelaar blij met de extra tijd die het kost om samen te beslissen over de zorg. Er moet informatie worden gedeeld en bij de ene patiënt duurt dat wat langer dan bij de ander. “Jij bent toch de therapeut” hoort Willem Lammers van Fysiotherapie Lammers meer dan eens.

Heb oog voor de leefomstandigheden van de patiënt

De omstandigheden waarin mensen leven, werken en wonen kunnen van invloed zijn op de
behandelkeuzes die worden overwogen. Het is daarom van belang om daar goed op door te vragen. 

Is er tijd en ruimte voor thuisoefeningen? Is het voor de patiënt praktisch en financieel haalbaar om naar een bepaalde behandellocatie te komen? Zijn er gezinsleden die afhankelijk zijn van de aanwezigheid of mobiliteit van de patiënt? Of is er thuis iemand die de (na)zorg kan overnemen zodat extra bezoeken aan kliniek of praktijk niet nodig zijn?

Maar ook: hoe zit het met de verzekering? Bij een patiënt met een beperkt verzekeringsbudget is bij Fysiotherapie Daalmeer gezamenlijk besloten om oefeningen op te nemen met haar telefoon waarbij de therapeut de oefeninstructies inspreekt. Op deze manier hoefde de patiënt minder vaak naar de praktijk te komen en kon daardoor haar eigen kosten beperken.

Luisteren en doorvragen

We hebben de organisaties uit de ZorgkaartNederland TOP 2023 gevraagd naar hun tips voor het implementeren van samen beslissen in de organisatie. Daarbij was de grote gemene deler dat samen beslissen vooral gaat over luisteren en doorvragen. Denk niet vóór iemand maar ga altijd in gesprek ook al lijkt het door de ziekte of beperkte gezondheidsvaardigen niet (meer) te kunnen. Het doet volgens Carla de Kievid van Moria Zorghoeve niet alleen de persoon recht maar maakt het werken ook zoveel leuker en uitdagender!

Marle Brenkman van Fysiosportief Groningen verwoordt het als volgt: “Luister, maar misschien nog belangrijker: vraag actief naar de wensen, zorgen en verwachtingen van een cliënt. Deze informatie is cruciaal om samen tot een behandelplan te komen.” 

Ook aan de slag met Samen Beslissen? Check de campagnewebsite voor tips en materialen.